Gjuha si pasqyrë e shpirtit kolektiv

Çdo gjuhë është mënyra se si një popull sheh botën. Ajo nuk është vetëm mjet komunikimi, por pasqyrë e ndjeshmërisë dhe filozofisë së jetës.

Në Japoni, ekzistojnë dhjetëra fjalë për të përshkruar shiun — nga kosame (shi i imët që bie si mjegull), te niwaka-ame (shi i papritur që vjen e ikën brenda minutash), apo samidare (shi i vazhdueshëm i verës).

Ndërkohë, gjuha japoneze ka relativisht pak fjalë për dashurinë në kuptimin e drejtpërdrejtë. Kjo nuk është mungesë ndjenje — por shenjë e thellësisë kulturore me të cilën japonezët përjetojnë botën emocionale.

Ndjeshmëria ndaj natyrës

Në zemër të kulturës japoneze qëndron koncepti “mono no aware”, që përkthehet si “trishtimi i ëmbël për kalueshmërinë e gjërave.”

Shiut i kushtohet kaq shumë gjuhë sepse ai përfaqëson pikërisht këtë ndjeshmëri: diçka e përkohshme, e butë, që lë gjurmë dhe pastaj zhduket.

Në çdo pikë shiu japonezët shohin kohën që rrjedh, jetën që ndryshon, kujtimet që treten.

Kështu, shiu nuk është vetëm fenomen meteorologjik — është metaforë e jetës dhe emocioneve njerëzore.

Dashuria e pathënë

Në kulturën perëndimore, dashuria shprehet me fjalë të mëdha: “të dua”, “të adhuroj”, “të mungoj”.

Në kulturën japoneze, ajo shprehet në heshtje, në gjeste, në përkujdesje. Dashuria nuk duhet të zhurmojë për t’u ndjerë — ajo qëndron në detaje: në një filxhan çaji, në pritjen e shiut bashkë, në përkuljen e lehtë të kokës kur përshëndet dikë.

Kështu, mungesa e shumë fjalëve për dashurinë nuk tregon ftohtësi, por delikatesë: japonezët e kanë kthyer ndjenjën në art të përmbajtjes.

Në vend të fjalës, ata përdorin ndjesinë — dashurinë e jetuar, jo të shpallur.

Shiu si metaforë e emocioneve

Në letërsinë dhe poezinë japoneze, shiu shfaqet si pasqyrë e gjendjeve të brendshme. Ai mund të simbolizojë mall, falje, qetësi, apo trishtim.

Në haiku-t e Bash?, për shembull, një pikë shiu është sa një ndjenjë njerëzore: e përkohshme, e thjeshtë dhe e pafundësisht e thellë.

Në këtë mënyrë, gjuha japoneze e zhvendos emocionin nga njeriu tek natyra, duke i dhënë shpirt peizazhit dhe duke e bërë atë bashkëudhëtar të jetës së brendshme.

Ndjeshmëria kulturore dhe bukuria e përmbajtjes

Në shoqëritë perëndimore, ndjenjat shpesh përshkruhen me intensitet dhe deklarime të hapura.

Në kulturën japoneze, e bukura qëndron në nuancë dhe në nënkuptim.

Për ta, fjala e tepërt e varfëron ndjesinë — prandaj fjalët për shiun janë kaq të shumta: ato i japin formë përjetimeve që s’mund të përkufizohen me një “të dua”.

Një popull që ka dhjetëra mënyra për të përshkruar rënien e ujit mbi tokë, ka një ndjeshmëri të rrallë për ritmin e jetës, ndërrimin e stinëve dhe heshtjen mes emocioneve.

Fakti që japonezët kanë më shumë fjalë për shiun sesa për dashurinë nuk tregon mungesë ndjenje, por një mënyrë tjetër të ndjeshjes.

Për ta, dashuria nuk është për t’u thënë, por për t’u jetuar në mënyra të thjeshta dhe poetike.

Në fund, ndoshta kjo është mësimi që kultura japoneze i jep botës:
fjalët janë të kufizuara, por ndjesitë janë të pafundme — si shiu që bie ngadalë mbi tokë dhe, në heshtje, ushqen çdo gjë që prek.

Photo by Yaroslav Shuraev: https://www.pexels.com/photo/white-swans-on-river-7958217/