Kur era bëhet kujtesë

Në stepat e pafundme të Mongolisë, ku qielli dhe toka duket sikur prekin njëri-tjetrin, ekziston një besim i lashtë që mbijeton ende: shpirtrat e njerëzve nuk zhduken – ata jetojnë në erë.

Sipas traditës mongole, era nuk është thjesht fenomen natyror, por forcë e gjallë, që bart kujtime, emocione dhe prani shpirtërore. Kur era fryn, ajo konsiderohet si zëri i paraardhësve, që kthehen për të kujtuar, paralajmëruar apo bekuar.

Ky koncept poetik, që bashkon animizmin, budizmin dhe shamanizmin stepian, e sheh njeriun jo si sundimtar të natyrës, por si pjesë të frymëmarrjes së saj.

Fryma e erës – “Suld” dhe “Hiimori”

Në filozofinë shpirtërore mongole, çdo njeri ka “suld” – frymën e tij mbrojtëse – dhe “hiimori”, që përkthehet si “fryma e fatit”.

Kur një person vdes, suldi i tij shpërndahet në erë, duke u bërë pjesë e elementëve që vazhdojnë të qarkullojnë në natyrë.

Për këtë arsye, era nuk trajtohet kurrë me nënvlerësim: nuk i flitet me arrogancë, nuk përmendet gjatë stuhive, sepse besohet se ajo mban kujtimet e të parëve.

Në ceremonitë shamanike, shpirti i erës thirret për të pastruar, për të shëruar dhe për të rivendosur ekuilibrin midis botës së gjallë dhe asaj të padukshme.

Lidhja me natyrën dhe qetësia e brendshme

Për mongolët, natyra është e shenjtë, dhe çdo element ka shpirt: mali, lumi, kali, madje edhe heshtja.

Era është mesazhi që lidh këto shpirtra – një gjuhë pa fjalë që njeriu duhet ta dëgjojë me zemër, jo me veshë.

Në momente meditimi, shumë njerëz në stepë ulen përballë erës, e lënë të preki fytyrën dhe besojnë se ajo pastron mendimet e vjetra, duke sjellë frymën e re të jetës.

Ky ritual i heshtur është formë e meditimit natyror, një mënyrë për të rikthyer kontaktin me ritmin e tokës dhe frymën e universit.

Kujtesa që nuk humbet

Besimi se shpirtrat jetojnë në erë është edhe filozofi mbi kujtesën.

Në kulturën mongole, vdekja nuk shihet si fund, por si ndryshim i formës së ekzistencës.

Shpirti nuk humbet, por shpërndahet – si era që lëviz, por nuk vdes kurrë.

Kur një fëmijë lind dhe një erë e fortë fryn, thuhet se një shpirt i mirë ka ardhur për ta mbrojtur.

Në këtë mënyrë, kujtimi i të dashurve mbetet gjithmonë gjallë në ajër, në çdo fëshfërimë bari, në çdo frymë që prek faqen.

Poezia e erës dhe shpirti nomad

Populli mongol, i rritur në liri të hapësirës dhe të qiellit, ka zhvilluar një ndjeshmëri të veçantë ndaj erës.

Në këngët tradicionale, ajo përshkruhet si mikeshë, dashuri e humbur, udhëtare e përjetshme.

Në letërsinë dhe mitologjinë mongole, era përfaqëson shpirtin nomad – të lëvizshëm, të pavarur, por gjithmonë të lidhur me rrënjët.

Ajo është simbol i kujtesës kolektive, që ruan historinë e një populli pa libra, por me poezi të gdhendur në ajër.

Në një botë që flet gjithnjë e më shumë dhe dëgjon gjithnjë e më pak, filozofia mongole e erës na mëson artin e dëgjimit të padukshmes.

Ajo na kujton se shpirti njerëzor nuk është i kufizuar nga trupi, por i shtrirë në çdo frymë të natyrës.

Sepse ndoshta kujtesa nuk ruhet vetëm në libra apo në kujtime –
por në erën që kalon pranë nesh, e mbushur me zërat e atyre që kanë qenë.

Photo by Julia Volk: https://www.pexels.com/photo/a-man-in-brown-and-white-fur-coat-6413630/