Ekziston një ndjesi e veçantë që vetëm filmat e vjetër mund ta ngjallin – ajo aromë e kohës, një përzierje e ngjyrave të zbehura, muzikës klasike dhe ritmit të ngadaltë që na bën të ndalemi për një çast. Filmat retro nuk janë vetëm imazhe nga një epokë e shkuar; ata janë dritare emocionale që lidhen me kujtesën, estetikën dhe ndjenjën e përkatësisë. Në mënyrë të pavetëdijshme, shikimi i një filmi të vjetër na çon drejt vetes – drejt një versioni më të qetë, më romantik dhe më njerëzor të botës.

Ngjyrat që frymojnë kohë

Filmat e vjetër kanë një teksturë vizuale që mungon në kinemanë dixhitale të sotme. Grain-i i pelikulës, drita e butë dhe tonalitetet e ngrohta krijojnë një ndjesi afërsie, sikur çdo pamje është kujtim, jo realitet. Sepia, e kuqja e zbehtë, bluja e mjegullt – këto ngjyra flasin me shpirtin, sepse i përkasin një kohe ku çdo gjë kishte ritëm më të ngadaltë dhe emocion më të thellë. Psikologjikisht, truri ynë i lidh këto tone me kujtime të sigurta dhe të qeta, ndaj ndjejmë ngrohtësi, jo distancë.

Muzika që na rikthen në ndjesi

Në filmat e djeshëm, muzika nuk ishte sfond – ishte personazh.

Meloditë e orkestruara, pianot e buta, tingujt e vinilit krijonin një harmoni që i jepte shpirt çdo skene. Në mënyrë neurologjike, truri e përjeton muzikën si një “urë emocionale” që lidh kujtimet me ndjenjat; prandaj një kolone zanore e viteve ‘50 ose ‘70 mund të na shkaktojë mall, edhe nëse s’e kemi jetuar kurrë atë kohë. Kjo është nostalgjia estetike – një ndjenjë për një botë që ndoshta s’na ka përkitur, por që e ndjejmë tonën.

Ritmi i ngadaltë – poezia e kohës që shkon

Në një epokë ku filmat modernë rendin me shpejtësi, kinemaja e vjetër ishte ritmike dhe kontemplative. Një shikim zgjaste sekonda të tëra, një heshtje fliste më shumë se dialogu. Ky ritëm i butë lejonte shikuesin të përjetonte, jo vetëm të shihte. Në nivel psikologjik, ky ngadalësim nxit relaksim dhe introspeksion – një lloj meditimi vizual që na kujton se edhe jeta kërkon pauza për të ndier bukurinë e saj.

Nostalgjia si përvojë estetike

Kur shohim një film të vjetër, nuk po kërkojmë vetëm histori – po kërkojmë ndjesi. Nostalgjia është një formë estetike që na lidh me idealin e thjeshtësisë, me idenë se dikur jeta kishte më shumë kuptim, dashuria më shumë durim dhe bukuria më shumë shpirt. Edhe pse e dimë se kjo është një iluzion i butë, ne e pranojmë me kënaqësi, sepse në kujtesë, gjithçka tingëllon më e ngrohtë se në realitet.

Në fund, “aroma e filmave të vjetër” nuk vjen nga kimia e pelikulës, por nga kimia e kujtesës. Ajo është ndjesia se në çdo imazh të zverdhur, në çdo melodi që fshihet nën zhurmën e filmit, ekziston një copëz kohe ku bota dukej më e ndershme dhe ndjenjat më të vërteta. Dhe ndoshta, kjo është arsyeja pse ende i duam filmat e vjetër: sepse në to gjejmë një version të humbur të vetes.

Photo by HYRLF meng: https://www.pexels.com/photo/vintage-camera-and-typewriter-18413963/