Qeveria e madhe është e nevojshme për të luftuar pandeminë. Ajo që ka rëndësi është se si ajo tkurret përsëri më pas.
Në vetëm disa javë, një virus me diametër prej dhjetëmijë milimetrash, ka shndërruar demokracitë perëndimore. Shtetet kanë mbyllur bizneset dhe kanë kyçur njerëzit brenda. Ata kanë premtuar triliona dollarë për të mbajtur ekonominë në mbështetje të jetës. Nëse Koreja e Jugut dhe Singapori janë një udhëzues, intimiteti mjekësor dhe elektronik do të hidhen mënjanë. Është shtrirja më dramatike e pushtetit shtetëror që nga lufta e dytë botërore.
Po thyhen tabutë njëri pas tjetrit. Jo vetëm përmes kërcënimit me gjoba ose burgut për njerëzit e thjeshtë që bëjnë gjëra të zakonshme, por edhe në madhësinë dhe qëllimin e rolit të qeverisë në ekonomi. Në Amerikë, Kongresi është i gatshëm të kalojë një paketë me vlerë gati 2trn $, 10% të PBB-së, dy herë më shumë se ajo që u premtua në 2007-09. Garancitë e kredisë nga Britania, Franca dhe vendet e tjera vlejnë 15% të PBB-së.
Bankat qendrore po shtypin para dhe po i përdorin ato për të blerë asete që dikur i refuzonin. Për një kohë, të paktën, qeveritë po kërkojnë të ndalojnë falimentimin.
Për ata që besojnë në një qeveri të kuï¬zuar dhe në tregjet e hapura, Covid-19 paraqet një problem. Shteti duhet të veprojë me vendosmëri. Por historia sugjeron që pas krizave shteti nuk heq dorë nga të gjitha bazat që ka marrë. Sot, kjo sjell implikime jo vetëm për ekonominë, por edhe për mbikëqyrjen e individëve.
Nuk është rastësi që shteti rritet gjatë krizave. Qeveritë mund të kenë ngecur tek pandemia, por ato vetëm mund të detyrojnë dhe mobilizojnë me shpejtësi burimet e mëdha. Sot ato janë të nevojshme për të zbatuar mbylljen e biznesit dhe izolimin për të ndaluar virusin. Vetëm ata mund të ndihmojnë në kompensimin e kolapsit ekonomik që rezulton. Në Amerikë dhe Europë, PBB-ja mund të bjerë me 5-10% nga viti në vit. Mbase më shumë.
Një arsye që roli i shtetit ka ndryshuar kaq shpejt, është se Covid-19 përhapet si zjarr i furishëm. Në më pak se katër muaj ajo ka kaluar nga një treg në Wuhan, në pothuajse çdo vend të botës. Javën e kaluar regjistroi 253,000 raste të reja. Njerëzit kanë frikë nga shembulli i Italisë, ku pothuajse 74,000 raste të regjistruara kanë kapërcyer një sistem shëndetësor të klasit botëror, duke e çuar në mbi 7.500 vdekje.
Kjo frikë është arsyeja tjetër për ndryshime të shpejta. Kur qeveria e Britanisë u përpoq të zbriste në mënyrë që të minimizonte ndërhyrjen e shtetit, ajo u akuzua që po bënte shumë pak dhe reagoi me vonesë. Në kontrast me Britaninë, Franca miratoi një ligj këtë javë duke i dhënë qeverisë fuqinë jo vetëm për të kontrolluar lëvizjet e njerëzve, por edhe për të menaxhuar çmimet dhe mallrat e rezervave. Gjatë krizës, presidenti i saj, Emmanuel Macron, ka parë vlerësimet e tij të miratimit që të rriten.
Në pjesën më të madhe të botës shteti i është përgjigjur deri më tani Covid-19 me një përzierje të detyrimit dhe presionit ekonomik. Ndërsa pandemia vazhdon, ka të ngjarë të shfrytëzojnë fuqinë e saj unike për të monitoruar njerëzit që përdorin të dhënat e tyre.
Hong Kong përdor aplikacione në telefona që tregojnë se "ku jeni duke zbatuar karantinën". Kina ka një sistem pasaportash për të regjistruar se kush është i sigurt për të dalë jashtë. Të dhënat e telefonit ndihmojnë modeluesit të parashikojnë përhapjen e sëmundjes. Nëse një qeveri (le te themi ndalon) zhvillimin e Covid-19, siç ka bërë Kina, do të duhet të parandalojë një valë të dytë midis shumë personave që janë akoma të ndjeshëm, duke ngritur zërin për çdo grupim të ri. Koreja e Jugut thotë se automatikisht gjurmimi i kontakteve për infeksionet e freskëta, duke përdorur teknologjinë celulare, merr rezultate në dhjetë minuta në vend të 24 orëve.
Kjo rritje e madhe e pushtetit shtetëror ka ndodhur aq shpejt, saqë nuk ka pothuajse asnjë kohë për debat. Disa do të sigurojnë veten se është thjesht e përkohshme dhe se nuk do të lërë asnjë gjurmë, si me gripin spanjoll një shekull më parë. Sidoqoftë, shkalla e përgjigjes e bën Covid-19 më shumë si një luftë ose Depresion. Dhe këtu të dhënat sugjerojnë që krizat çojnë në një shtet përgjithmonë më të madh, me shumë fuqi, si dhe përgjegjësi dhe taksa për të paguar për të. Shteti i mirëqenies, tatimi mbi të ardhurat, shtetëzimi, të gjitha u rritën nga konï¬?ikti dhe kriza.
Disa nga ndryshimet e sotme do të jenë të dëshirueshme. Do të ishte mirë nëse qeveritë do të përgatiteshin më mirë për pandeminë tjetër; nëse ata investuan në shëndetin publik, përfshirë në Amerikë, ku reforma është shumë e nevojshme. Disa vende te tjera, kanë nevojë që të akordohet nje pagë e mirë për personat e sëmurë.
Ndryshimet e tjera mund të jenë më pak të qarta, por do të jenë të vështira për t’u zhvendosur, sepse ato u mbështetën nga elektoratet e fuqishme edhe para pandemisë. Një shembull është zgjedhja e mëtejshme e paktit të zonës euro që supozohet të imponojë disiplinim në huazimin e vendeve anëtare. Po kështu, Britania ka marrë hekurudhat e saj nën kontrollin e shtetit, një hap që supozohet të jetë i përkohshëm, por që nuk mund të tërhiqet kurrë.
Më shqetësuese është përhapja e zakoneve të këqija. Qeveritë mund të tërhiqen në autarki (vend apo shoqeri që është ekonomikisht e pavarur). Disa kanë frikë se mos mbarojnë përbërësit për ilaçe, shumë prej tyre bëhen në Kinë. Rusia ka vendosur një ndalim të përkohshëm për eksportimin e grurit. Industrialistët dhe politikanët kanë humbur besimin në zinxhirët e furnizimit. Prospektet e tregtisë janë tashmë të zbehta. Për një kohë të gjatë, një zgjerim i gjerë dhe i qëndrueshëm i shtetit së bashku me një borxh publik në mënyrë dramatike më të lartë, ka të ngjarë ta cojë në një lloj kapitalizmi të ngurtë, më pak dinamik.
Por ky nuk është problemi më i madh. Shqetësimet më të mëdha qëndrojnë diku tjetër, në shpërdorimin e detyrës dhe kërcënimet për lirinë. Disa politikanë tashmë janë duke kapur pushtetin, si në Hungari, ku qeveria po kërkon një gjendje të jashtëzakonshme të pacaktuar. Kryeministri i Izraelit, Binyamin Netanyahu, duket se e sheh krizën si një shans për të shmangur një gjyq për korrupsionin.
Më shqetësuese është shpërndarja e mbikëqyrjes ndërhyrëse. Grumbullimi dhe përpunimi i të dhënave invazive do të përhapet, sepse ofron një avantazh të vërtetë në administrimin e sëmundjes. Por ata gjithashtu kërkojnë që shteti të ketë qasje rutinore në regjistrat mjekësorë dhe elektronikë të qytetarëve. Tundimi do të jetë të përdorësh mbikëqyrje pas pandemisë, aq sa legjislacioni antiterror u zgjodh pas 11 shtatorit. Kjo mund të ï¬llojë me gjetjen e rasteve të tregtarëve të drogës. Askush nuk e di se ku do të përfundonte, veçanërisht nëse, duke u marrë me Covid-19, Kina e çmendur nga mbikëqyrja, shihet si një model.
Mbikëqyrja mund të jetë e nevojshme për të përballuar Covid-19. Rregullat me klauzolat aktuale dhe shqyrtimi i integruar mund të ndihmojnë në ndalimin e tij në atë kohë. Por mbrojtja kryesore kundër shtetit mbizotërues, në teknologji dhe ekonomi, do të jenë vetë qytetarët. Ata duhet të kuptojnë se një qeveri pandemike nuk është e përshtatshme për jetën e përditshme.
