Në horizontin e Kështjellës së Pragës spikat Neoni i Zemrës i artistit Ji?í David (2002). Ky instalacion publik ishte një zemër e madhe neoni (17m×15m) mbi kullën e Pragës, simbol i hapjes dhe humanizmit pas komunizmit. Referenca historike nga bishti i Rezistencës përmes artit e lidhi zemrën me personalitetin empatik të presidentit Václav Havelit.

Të tjera shembuj në Europë përfshijnë:

Luksemburg (2019)

Ekspozita Mind the Brain shpalosi 10 skulptura gjigande truri nëpër qytet, secili i pikturuar nga artistë vendorë për të përfaqësuar sëmundje neurodegjenerative (epilepsi, Alzheimer, Parkinson, etj.)

Kjo ngjarje bashkoi artin me shkencën e neurologjisë, duke e bërë trurin një objekt publik reflektimi mbi dijet shëndetësore.

Londër (2016)

Skulptura “Ode to the Brain” e Katharine Dowson, një truri xhami i skalitur me imtësi, u vendos në hyrje të Wellcome Collection. Kjo vepër gjigande fton kalimtarët të shohin kompleksitetin e vetë mendjes së tyre.

Barcelona (2023)

Skulptura e fryrë The Secret Heart nga Jaume Plensa (13m e gjatë, 9.5m e gjerë) u vendos në Universitetin Mjekësor për Ditën Botërore të Zemrës?. Kjo zemër anatomike e imët u krijua për të promovuar rëndësinë e parandalimit të sëmundjeve kardiovaskulare dhe mirëqenien fizike.

Secila nga këto instalacione përfshin artistë bashkëkohorë të njohur dhe simbolizon një ndërthurje të thellë mes trupit (zemrës ose trurit) dhe kohës sonë. Për shembull, skulptura e Davidit në Pragë shërben si “një pranim i ideve të Havelit”?, ndërsa ajo e Plensa-s përkujton domosdoshmërinë e kujdesit për trupin.

Simbolika e zemrës dhe trurit

Në artin bashkëkohor të Europës, zemra shfaqet shpesh si simbol i emocioneve të thella dhe fuqisë intuitive, ndërsa truri përfaqëson logjikën dhe diturinë shkencore. Artistët përdorin qartë këto dy ikona për të dialoguar mes ndjenjës dhe arsyes.

Disa vëzhgime kryesore:

Zemra – simbol universal i dashurisë dhe dhembshurisë

Siç vë në dukje artisti Anton Krajnc, zemra “është simboli bazë për jetën, dhe dashurinë, dhe miqësinë, për sinqeritetin dhe për dhembshurinë”?. Ajo qëndron në qendër të gjërave, duke i lidhur njerëzit me njëri-tjetrin.

Forca intuitive

Zemra nuk është vetëm mekanikë biologjike; ajo mund të përpunojë sinjale intuitive përpara se truri t’ia transmetojë ato. Studimet psikofiziologjike kanë treguar se zemra “mori këtë informacion intuitiv përpara se truri ta merrte”. 

Kjo nënkupton se zemra shpesh shërben si qendër e ndjesisë së parashikimit ose njohjes së fshehtë, duke tejkaluar rrjedhat e thjeshta logjike.

Dije emocionale dhe energji magnetike

Zemra emeton një fushë elektromagnetike të fortë dhe komunikon me trurin dhe trupin përmes saj?. Hulumtimet e HeartMath Institutit nënvizojnë se zemra lëshon “energjia elektromagnetike” që bart mesazhe dhe informacione në një fushë të përbashkët mes njerëzve.

Kjo e bën zemrën një burim energjie emocionale, që koordinon emocionet tona dhe lidhjet me botën.

Nga ana tjetër, truri simbolizon arsyetimin, dijen dhe njohjen shkencore. Instalisht, arti i trurit (si në instalacionet e Brain Project) na kujton interesimin në neuroshkencë dhe përpjekjen për të kuptuar mekanizmat e mendjes.

Megjithatë, pikërisht për të theksuar rëndësinë e zemrës, disa artistë përdorin këto dy simbole bashkë: për shembull, Monika Larsen Dennis ka krijuar një skulpturë Heartbrain (1997) që e ka zemrën në madhësinë e një truri, duke ilustruar idenë se të pasurit zemër dhe mendje janë të lidhura. 

Zemra udhëheq trurin: art, trup dhe ndjeshmëri

Arti vizual shpesh rikujton se mendja logjike pa udhëheqjen e zemrës mbetet e zbehur, ndjeshmëria pa drejtimin e mendjes mërgonte. Në një kuptim filozofik, zemra përfaqëson shpirtrën e trupit dhe thelbin e njeriut. Ajo e ndez krijimtarinë e artistit me forcën intuitive dhe emocionale, duke e bërë artin më të thellë dhe më të lidhur me ndjeshmërinë njerëzore.

Siç thekson Krajnc, arti i vërtetë nuk lind vetëm nga mendja, por edhe “nga ajo tjetër: ZEMRA”. 

Kjo është një frymëzim poetik: përmes zemrës, arti nxjerr jashtë ndjesitë e fshehta dhe e bën të dukshëm të papërshkrueshmen. Kur arti frymëzohet nga ndjenja, truri vepron si shërbëtori i ndijes, jo anasjelltas.

Në këtë pikëpamje filozofike, instalacionet e zemrës dhe trurit bëhen metafora që e kujtojnë shoqërinë tonë se duhet ta lejojmë zemrën të udhëheqë mendjen. Siç ka vënë re drejtuesja e kuratorëve të fondacionit HeartMath, pajtueshmëria mes zemrës dhe trurit krijon qartësi mendore dhe zgjeron empatinë. 

Në një botë ku “mendja ftohtë” shpesh përsos teknologjinë, arti dhe ndjenjat njerëzore na ngjallin magjinë e “zemrës si udhërrëfyese”.

Arti bëhet kështu ura mes trupit dhe shpirtit: zemra pulson në skulpturë dhe pikturë, duke i dhënë formë asaj që mendja ndonjëherë nxjerr në heshtje. Në fund, ajo çfarë mbetet është një mesazh poetik: të dëgjojmë ritmin e zemrës dhe ta lejojmë atë të na çojë përpara – sepse në thellësi të saj qëndron dijenia që përtej logjikës ushqen shpirtin njerëzor.