Na thonë gjithmonë çfarë të mendojmë dhe çfarë të mos mendojmë. Librat, mësuesit, prindërit, shoqëria—të gjithë na mësojnë përmbajtjen e mendimit, por askush nuk na ndihmon të kuptojmë si të mendojmë.

Të dish çfarë të mendosh është e lehtë. Që në fëmijëri, mendjet tona modelohen nga fjalët, frazat, qëndrimet dhe paragjykimet e trashëguara. Ndoshta e keni vënë re: shumica e njerëzve, sidomos ata më të moshuar, kanë një mendje të fiksuar, si argjilë e ngurtësuar në një kallëp. Dhe sa më shumë kalon koha, aq më e vështirë bëhet të çlirohesh nga ky kallëp. Ky është kushtëzimi i mendjes.

Një mendje e kushtëzuar nuk mund të jetë kurrë e lirë. Dhe për ta çliruar veten nga ky kushtëzim, duhet të keni guximin të mendoni ndryshe. Por shumica nuk e kanë këtë guxim. Ata ndihen më rehat duke qëndruar brenda kufijve të modeleve të paracaktuara, pa e vënë në dyshim rrugën e tyre.

Duke u rritur, do të shihni se si ndikimet e ndryshme brumosen thellë brenda jush. Nëse nuk revoltoheni kundër këtij procesi, do të bëheni thjesht një mekanizëm që funksionon sipas programit të tjetrit, pa krijimtari, pa mendim të pavarur.

Dhe pastaj? Nëse nuk e sfidoni këtë model, do të përfundoni si pjesa tjetër e botës—të frikësuar të jeni ndryshe. Shoqëria do t’ju thotë çfarë të bëni, si të jetoni. Bashkëshorti do t’ju kontrollojë, prindërit do t’ju drejtojnë, mjedisi do t’ju kufizojë. Dhe kështu, brez pas brezi, imitimi vazhdon. Nuk ka nisma të reja, nuk ka liri, nuk ka lumturi.

Bota nuk dëshiron që ju të mendoni lirisht, sepse njerëzit që mendojnë janë të rrezikshëm. Ata nuk mund të futen në korniza. Ata nuk mund të kontrollohen.

Një qenie e lirë nuk mund t’i përkasë një vendi, një klase apo një grupimi të caktuar mendimi.

Liria është liri në të gjitha nivelet.

Ndaj, ndërsa jeni të rinj, është thelbësore të kërkoni lirinë. Jo vetëm atë të dukshmen, por edhe lirinë e brendshme. Bëhuni të vetëdijshëm për ndikimet që përpiqen t’ju kontrollojnë. Pyetni. Dyshoni. Hulumtoni. Revoltohuni.

Liria nuk blihet, nuk fitohet. Nuk mund ta gjeni në një libër, as në një teori filozofike. Liria vjen përmes inteligjencës.

Por çfarë është inteligjenca?

A mund të jeni të mençur nëse mendja juaj është e mbushur me frikë? Nëse jeni të kushtëzuar nga ambicia, nga dëshira për sukses, nga shqetësimi për vetveten? Nëse adhuroni të tjerët pa menduar vetë? Jo.

Inteligjenca vjen kur filloni të kuptoni dhe të çliroheni nga të gjitha këto iluzione.

Hapi i parë është të pranoni se mendja juaj nuk është e lirë. Vëzhgojeni veten. Kuptoni kufizimet tuaja. Dhe atëherë do të nisë vërtet inteligjenca—dhe me të, liria.

Përgjigjen duhet ta gjesh vetë!