Mendimet e tepërta janë një nga sabotuesit më të heshtur të jetës së përditshme. Në pamje të parë duket si një përpjekje për të qenë të kujdesshëm, për të analizuar çdo mundësi dhe për të marrë vendimin më të mirë. Por në realitet, ai është një nga armiqtë më të mëdhenj të qartësisë mendore dhe të paqes së brendshme.

Studime të fundit nga universiteti i Harvardit kanë treguar se mendimi i tepërt, sidomos për situata të pakthyeshme ose të kaluara, lidhet ngushtë me nivele më të larta ankthi, pagjumësie dhe vendime të pafrymëzuara. Mendja bëhet një fushë rrotullimi pa dalje, ku rikthehemi vazhdimisht tek i njëjti mendim – pa informacion të ri dhe pa përparim të vërtetë.

Kur mendimi i tepërt zëvendëson veprimin

Në jetën e përditshme, kjo shfaqet në formën e vendimeve të vonuara, mundësive të humbura dhe një ndjenje të përgjithshme paralize. Sa herë që qëndron pezull përballë një zgjedhjeje, jo sepse nuk di ç’të bësh, por sepse kërkon përgjigjen “e saktë”, je i bllokuar në overthinking.

Mendimi i tepërt vjen shpesh nga frika – frika nga gabimi, frika nga gjykimi, frika nga dështimi. Por ironikisht, pikërisht kjo frikë na shtyn të marrim vendime më të dobëta, ose të mos marrim vendime fare.

Si ta dallosh kur po mendon shumë?

Nëse e gjen veten duke kaluar më shumë se 15 minuta mbi një vendim të zakonshëm; nëse mendimet rikthehen pa pushim edhe kur nuk ka asgjë të re për t’u analizuar; ose nëse trupi yt reagon me tension, shqetësim dhe pagjumësi – atëherë ka shumë gjasa që nuk je më në analizë, por në një spirale pa dalje.

Si të rikthehesh në qartësi?

Fatmirësisht, ka teknika të thjeshta dhe të fuqishme për të dalë nga ky qark vicioz. Njëra prej tyre është ajo e “time-boxing”, ku i vendos vetes një afat të shkurtër për të marrë një vendim dhe më pas e mbyll mendërisht çështjen. Një tjetër është “rregulli 5-5-5”: pyet veten “A do të ketë rëndësi kjo pas 5 minutash, 5 ditësh apo 5 vitesh?”. Kjo ndihmon për të reduktuar intensitetin emocional dhe për ta parë situatën në perspektivë.

Gjithashtu, teknika “WOOP” (Wish–Outcome–Obstacle–Plan) është një mënyrë praktike për të kthyer mendimin në veprim konkret: çfarë dua, çfarë rezultati dua, çfarë më pengon dhe si do veproj? E thjeshtë dhe e fuqishme.

Një teknikë tjetër është “koha e shqetësimeve” – vendos 15 minuta në ditë vetëm për të menduar gjërat që të shqetësojnë. Në pjesën tjetër të ditës, kur mendja tenton të kthehet aty, thuaj: “Jo tani. Kam një orar për këtë.”

Kur duhet të kërkosh ndihmë?

Nëse cikli i mendimeve të tepërta zgjat për më shumë se dy javë dhe ndikon në jetën tënde të përditshme – në punë, në gjumë apo në marrëdhënie – atëherë është koha të kërkosh ndihmë profesionale. Terapitë si CBT (Cognitive Behavioral Therapy) dhe teknikat e ndërgjegjësimit (mindfulness) kanë treguar efektivitet të madh në uljen e overthinking?ut dhe kthimin në qetësi mendore.

Vendimi i duhur është ai që merret

Mendja është një mjet i fuqishëm, por jo gjithmonë një aleat i besueshëm kur lihet pa busull. Në vend që të kërkosh përgjigjen e përsosur, kërko atë që është e mjaftueshme për të ecur përpara. Veprimi është kundërhelmi më i mirë ndaj paralizës mendore.

Siç thotë një shprehje e urtë:
“Vendimi i përsosur nuk ekziston. Ekziston vendimi i guximshëm.”