Çfarë po paralajmëron Blushi me romanin e ri?

Nga Ermal Peçi

Çfarë mund të paralajmërojë sot një shkrimtar që e njeh pushtetin nga brenda, kur zgjedh ta sfidojë atë me letërsi? Kjo është pyetja që më ndalet në mendje sa herë dëgjoj se Ben Blushi do të botojë një roman të ri.

Blushi është ndër ata emra që nuk lë askënd indiferent. Disa e shohin si politikan, disa si shkrimtar, disa si inovator në media, ndërsa të tjerë si njeri që e shkatërron gazetarinë. Ka nga ata që e duan, e ndjekin dhe e citojnë, por edhe nga ata që e urrejnë, shpesh pa e lexuar por edhe duke e lexuar. Është një figurë që ndan, por pikërisht në këtë ndarje qëndron dhe forca e tij: Blushi provokon mendimin, jo për t’u pëlqyer, por për t’u dëgjuar.

Në këtë vend, prej më shumë se tre dekadash, kemi mësuar të mendojmë ndryshe në pamje të jashtme, por jo në thelb. Pra prej vitesh, shqiptarët kanë mësuar të mendojnë ndryshe, të flasin ndryshe dhe të veprojnë ndryshe. Është një kulturë e mbjellë në heshtje si pasojë e komunizmit, e pranuar pa zhurmë, por që ka sjellë një çoroditje të thellë në shpirtin e shoqërisë sonë. Kemi ndërtuar një realitet ku e vërteta nuk thuhet më me zë, por pëshpëritet nëpër tavolina. Kemi ndërtuar një kulturë të heshtjes, të frikës nga e vërteta, të pëshpëritjeve që zëvendësojnë fjalën e lirë.

Si lexues dhe ndjekës i mendimit të Ben Blushit, mezi pres çdo roman të tij të ri, sepse ai nuk shkruan për t’u argëtuar, por për të paralajmëruar. Dhe koha, shpesh, i ka dhënë të drejtë. Nga politika tek letërsia, Blushi ka mbetur njeri që i thotë gjërat ashtu siç janë, me një realizëm që shpesh dhemb.

Romani i ri, sipas vetë autorit, duket si një këmbanë alarmi për një shoqëri që ka frikë nga fjala e lirë. Kur Blushi shkruan se “botuesja e parë nuk mund ta botojë sepse nuk e le ai lart”, ai nuk flet për Zotin. Flet për pushtetin, atë të padukshmin, që kontrollon librin, ekranin, opinionin dhe frymën publike. Ky është mesazhi më i fortë i tij: censura nuk është më institucionale, por mendore dhe kur frika bëhet rojtare e vetvetes, atëherë fjala pushon së qeni e lirë.

Zgjedhja që Blushi ia beson dorëshkrimin “një ateisti” nuk është rastësi. Ajo është një akt simbolik. Ateisti në këtë rast përfaqëson njeriun e lirë nga dogmat, nga frika e Zotit dhe e pushtetit. Ai është i vetmi që mund të botojë pa leje, sepse nuk i lutet askujt. Një figurë që qëndron përballë hipokrizisë morale e fetare që shpesh maskon mungesën e guximit qytetar. Kështu, Blushi e kthen ateistin në metaforë të njeriut të lirë, të atij që beson vetëm në të vërtetën.

Ndoshta ky roman do të prekë territore që zakonisht shmangen, si ndërgjegjen, fenë, pushtetin politik dhe ekonomik, tri shtylla mbi të cilat mbështetet një shoqëri . Kur Blushi thotë “nuk e di a do më duhet një i katërt”, pyetja që nënkuptohet është shumë më e thellë: A ekziston më njeriu i lirë në këtë vend? Ai që nuk ka frikë as nga Zoti, as nga shteti, as nga opinioni?

Në fund, kjo “histori e shkurtër” mund të jetë një pasqyrë e gjatë e Shqipërisë së sotme, një vend ku letërsia ende guxon të thotë atë që politika hesht. Ndoshta edhe pse unë mendoj se përmes këtij romani, Blushi nuk po paralajmëron vetëm për pushtetin që kontrollon, por edhe për shoqërinë që hesht.