Kur logjika nuk mjafton për të shpjeguar natyrën
Në dukje, duket e pamundur: si mund të ngrihet më shpejt uji i nxehtë sesa ai i ftohti? Por ky fenomen i çuditshëm, i njohur si Efekti Mpemba, është vërtetuar në disa eksperimente dhe mbetet një nga misteret më intriguese të fizikës moderne.
Zbulimi rastësor i një nxënësi
Historia nisi në vitet ’60, në Tanzani, kur Erasto Mpemba, një nxënës i ri, vuri re diçka të pazakontë gjatë përgatitjes së akullores: përzierja e nxehtë e qumështit dhe sheqerit ngrihej më shpejt sesa ajo e ftohtë. Mësuesi i tij fillimisht nuk e besoi, por më vonë shkencëtarët e konfirmuan se fenomeni ishte i vërtetë.
Një mister që sfidon rregullat e termodinamikës
Edhe pse efekti është dokumentuar, shkencëtarët ende debatojnë mbi arsyen e saktë. Disa mendojnë se avullimi i shpejtë ul sasinë e ujit që duhet të ngrihet; të tjerë besojnë se ndryshimet në strukturën molekulare të ujit të nxehtë ndikojnë në mënyrën si ai ftohet. Ka edhe teori që flasin për lëvizjen e konvekcionit, përbërjen kimike dhe sjelljen e hidrogjenit në temperatura të ndryshme.
Kur shkenca bëhet poezi
Efekti Mpemba është një kujtesë se natyra shpesh nuk ndjek logjikën tonë lineare. Ndonjëherë, ajo që duket më e nxehtë ftohet më shpejt; ajo që është më e lodhur, rigjenerohet më shpejt; ajo që duket e vonuar, arrin para. Si në jetë, edhe në fizikë, rrugët e energjisë nuk janë gjithmonë të drejta, por plot surpriza.
Photo by Tima Miroshnichenko: https://www.pexels.com/photo/cold-glacier-snow-fishing-6830990/
