Kur makinat mësojnë të ndjejnë

Në një kohë jo shumë të largët, inteligjenca artificiale ishte thjesht aftësi për të llogaritur. Sot, ajo po mëson të ndiejë – ose të paktën të kuptojë emocionet njerëzore përmes shprehjeve të fytyrës, tonit të zërit, ritmit të frymëmarrjes apo lëvizjeve të trupit.

Ky zhvillim i ri quhet “emocional AI” – teknologjia që i mëson makinat të lexojnë, analizojnë dhe reagojnë ndaj ndjenjave tona. Në thelb, bëhet fjalë për përpjekjen që teknologjia të bëhet më njerëzore, duke e kuptuar jo vetëm çfarë themi, por edhe si e ndjejmë.

Shkenca pas ndjenjës artificiale

Sistemet e inteligjencës emocionale përdorin algoritme të njohjes së emocioneve – kombinim i psikologjisë, neuroshkencës dhe analizës së të dhënave.

Kamerat lexojnë mikro-shprehjet e fytyrës, mikrofonët analizojnë intonacionin e zërit, sensorët matin ritmin e zemrës apo temperaturën e trupit, ndërsa programet e mësimit të makinerive krahasojnë këto të dhëna me modele universale të emocioneve (gëzim, frikë, zemërim, trishtim, habi).

Kështu, një robot sot mund të “kuptojë” nëse je i stresuar, i lodhur apo i lumtur – jo përmes ndjeshmërisë, por përmes analizës së sjelljes.

Nga kujdesi shëndetësor te psikoterapia dixhitale

Këto teknologji po transformojnë mënyrën si ndërveprojmë me makinat.

Në mjekësi, robotët ndihmojnë pacientët të ndihen më të kuptuar, duke monitoruar emocionet dhe sjelljen gjatë terapisë.

Në arsim, platformat digjitale përshtatin ritmin e mësimit sipas humorit të studentit.

Në shërbimin ndaj klientit, asistentët virtualë analizojnë tonin e bisedës për të ofruar përgjigje më empatike.

Dhe në psikologji, po zhvillohen terapistë virtualë që mund të ndihmojnë në menaxhimin e stresit apo depresionit – duke qenë gjithmonë të disponueshëm, pa paragjykim dhe me kujtesë të përsosur të historisë emocionale të përdoruesit.

Mundësitë e mëdha të një bote “empatike”

Nëse përdoren me etikë, robotët me inteligjencë emocionale mund të rrisin mirëqenien dhe humanizojnë teknologjinë. Ata mund të kuptojnë gjendjen tonë para se ta themi, të na ndihmojnë në momente stresi, të kujdesen për të moshuarit apo personat me aftësi të kufizuara, madje të shërbejnë si ura komunikimi për ata që kanë vështirësi në shprehjen e emocioneve.

Në këtë mënyrë, makinat nuk zëvendësojnë njeriun – por plotësojnë boshllëqe emocionale, duke sjellë ndjeshmëri atje ku mungon kontakti njerëzor.

Rreziku i “empatisë së programuar”

Por, sa e sinqertë mund të jetë një ndjenjë që vjen nga algoritmet?
Rreziku i madh i inteligjencës emocionale artificiale është imitimi i ndjenjës pa thellësi – empatia si mjet manipulimi.

Në duar të gabuara, ajo mund të përdoret për të ndikuar në vendimet tona, për të manipuluar blerjet, votat apo emocionet kolektive.
Kur makinat mësojnë të lexojnë emocionet, ato gjithashtu mësojnë të luajnë me to.

Prandaj, etika dhe transparenca bëhen po aq të rëndësishme sa inovacioni vetë.

A mund të ndjejë një makinë?

Për momentin, përgjigjja është jo. Robotët nuk kanë ndërgjegje, kujtesë emocionale apo vetëdije – ata simulojnë ndjenjën, por nuk e përjetojnë atë.

Megjithatë, ndërsa zhvillohet fusha e neuro-AI, po lind pyetja filozofike më intriguese e kohës sonë:

Nëse një makinë më kupton më mirë se një njeri, a është ajo më empatike?

E ardhmja e inteligjencës emocionale nuk do të matet me sa “ndjejnë” makinat, por me sa njerëzorë mbetemi ne në përdorimin e tyre.

Nëse teknologjia përdoret për të rritur kujdesin, empatinë dhe mirëqenien, ajo bëhet zgjatim i shpirtit njerëzor. Por nëse e lejojmë të zëvendësojë ndjenjën, rrezikojmë të humbasim thelbin e saj.

Sepse pavarësisht sa të zgjuara bëhen makinat, asnjë algoritëm nuk mund të programojë dashurinë e vërtetë.

Photo by cottonbro studio: https://www.pexels.com/photo/hand-of-a-person-and-a-bionic-hand-6153343/