Asnjë epokë tjetër nuk e ka përballur njeriun me kaq shumë pyetje të mëdha, kaq shpejt. Çdo hap që shkenca bën përpara sjell jo vetëm mundësi të reja, por edhe dilema morale që nuk kanë përgjigje të gatshme. Në laboratorë ku rriten organe, në qendra kërkimore që redaktojnë gjenet e foshnjave, apo në spitale ku mjeku ndan vendimmarrjen me inteligjencën artificiale – po lind një epokë e re etike.

Kufiri mes dijes dhe krijimit

Zbulimet në bioteknologji po i japin njeriut një fuqi që dikur i përkiste vetëm natyrës: fuqinë për të ndryshuar jetën vetë. Redaktimi gjenetik me teknologjinë CRISPR mund të eliminojë sëmundje të trashëguara, por gjithashtu ngre pyetjen: a kemi të drejtë të zgjedhim karakteristikat e një fëmije para se të lindë?

Në këtë pikë, shkenca nuk është më vetëm eksperiment – është akt filozofik. Ajo na detyron të pyesim: nëse mund ta bëjmë, a duhet ta bëjmë? Dhe kush vendos ku mbaron ndihma dhe ku fillon manipulimi i natyrës?

Kur mjeku ka “asistente dixhitale”

Në mjekësi, inteligjenca artificiale po ndihmon në diagnostikim, planifikim kirurgjish dhe madje edhe në terapitë e personalizuara. Por ndërsa mjekët mbështeten gjithnjë e më shumë te algoritmet, lind pyetja: kush mban përgjegjësi për një vendim mjekësor – njeriu apo makina?

Etika e së ardhmes kërkon një ekuilibër të ri: të përdorim teknologjinë për të shpëtuar jetë, pa e humbur elementin njerëzor – empatinë, intuitën, ndjeshmërinë. Sepse shifra mund të llogarisin saktë, por vetëm njeriu mund të kuptojë dhimbjen.

Shkenca pa kufij, ndërgjegjja me kufij

Në një botë ku përparimi ecën më shpejt se ligji, etika është busulla që duhet të ecë përpara nesh. Pa të, rrezikojmë të ndërtojmë një botë efikase, por jo të drejtë; të zgjerojmë jetën, por të humbasim kuptimin e saj.

Çdo zbulim kërkon një reflektim të ri mbi vlerën e jetës, barazinë dhe përgjegjësinë. Sepse ajo që sot quajmë “inovacion”, nesër mund të bëhet “ndërhyrje.” Dhe aty qëndron dallimi mes civilizimit dhe ambicies së verbër.

E ardhmja si provë e ndërgjegjes njerëzore

Në fund, e ardhmja nuk do të matet me sa shumë dimë, por me sa me kujdes do ta përdorim këtë dije. Përparimi i vërtetë nuk është të krijojmë më shumë fuqi, por të ndërtojmë më shumë përgjegjësi.
Etika e së ardhmes është më shumë se një disiplinë – është aftësia për të ruajtur njerëzoren në një botë që po bëhet gjithnjë e më teknologjike.

Nëse shkenca na mëson çfarë mund të bëjmë, etika duhet të na kujtojë pse e bëjmë. Dhe ndoshta ky është zbulimi më i rëndësishëm i shekullit që po vjen.

Photo by Google DeepMind: https://www.pexels.com/photo/an-artist-s-illustration-of-artificial-intelligence-ai-this-image-represents-the-boundaries-set-in-place-to-secure-safe-accountable-biotechnology-it-was-created-by-artist-khyati-treha-17484901/