Kinemaja ka pasur gjithmonë një marrëdhënie të veçantë me të ardhmen. Ajo nuk është vetëm art që pasqyron realitetin, por shpesh parashikon atë që ende nuk ekziston. Shpikje që sot janë pjesë e përditshmërisë – nga orët inteligjente te inteligjenca artificiale – u panë për herë të parë në ekran, shumë përpara se shkenca t’i bënte të mundura. Në mënyrë të çuditshme, filmave u ka dalë fjala.

Back to the Future – kur fantazia u bë teknologji

Në vitin 1985, Marty McFly udhëtonte në kohë me ndihmën e makinës legjendare DeLorean, në një univers ku ekzistonin syze dixhitale, ekrane inteligjente dhe video-thirrje. Në atë kohë, këto ide dukeshin të pamundura, por vetëm pak dekada më vonë, Skype, FaceTime dhe pajisjet smart i bënë realitet.

Filmi parashikoi madje edhe dronët, tabletët dhe pagesat pa para fizike. Ai nuk ishte vetëm një komedi fantastike, por një reflektim i padukshëm mbi lidhjen njerëzore me teknologjinë – një dëshirë për të kontrolluar kohën, për të korrigjuar gabimet dhe për të parë të ardhmen.

The Matrix – realiteti si iluzion

Kur doli në vitin 1999, The Matrix tingëllonte si filozofi kibernetike. Por sot, në epokën e inteligjencës artificiale, metaverse-it dhe realitetit virtual, botët e simulimit që filmi imagjinonte janë më afër se kurrë.

Filmi ngriti pyetje që sot janë thelbësore: Nëse teknologjia mund të krijojë një realitet perfekt, si do ta njohim të vërtetën? Në shumë mënyra, The Matrix parashikoi krizën e perceptimit që përjetojmë sot në rrjetet sociale dhe në botën digjitale – ku çdo njeri ndërton versionin e vet të realitetit.

Her – kur dashuria ka zë artificial

Në vitin 2013, Her tronditi publikun me një histori dashurie midis një burri dhe një asistenteje virtuale të quajtur Samantha. Në atë kohë, ideja e një marrëdhënieje emocionale me një program dukej e largët. Sot, me zhvillimin e asistentëve virtualë, chatbot-ëve dhe AI-ve që “mësojnë” emocionet njerëzore, filmi duket profetik.

Her nuk flet vetëm për teknologjinë – por për vetminë moderne, për dëshirën njerëzore për lidhje, edhe kur ajo vjen nga një zë dixhital. Ai na vë përballë një pyetjeje të thellë: a mund të na dojë diçka që nuk është njeri, nëse ne ndjejmë si të ishte?

Nga imagjinata në laborator
Këto filma dhe shumë të tjerë – nga 2001: A Space Odyssey deri te Minority Report – kanë ndikuar drejtpërdrejt në zhvillimin e teknologjisë moderne. Shkencëtarët dhe inxhinierët shpesh pranojnë se frymëzohen nga ide që kinemaja i ka ëndërruar më parë. Në njëfarë mënyre, filmi bëhet laborator i imagjinatës, një vend ku e ardhmja testohet në formën më të sigurt: si art.

Kinemaja si profeci njerëzore
Në thelb, filmat që “parashikojnë të ardhmen” nuk flasin vetëm për teknologjinë, por për njeriun që e përdor atë. Ata pyesin jo se çfarë do të krijojmë, por kush do të bëhemi kur ta kemi krijuar. Dhe ndoshta kjo është fuqia e tyre më e madhe: të na paralajmërojnë, përmes imagjinatës, për realitetet që po afrohen me shpejtësi.

Në fund, e ardhmja që kinemaja parashikon nuk është ajo e makinave, por ajo e shpirtit njerëzor – i ndërlikuar, i vetmuar, i magjepsur nga e panjohura. Sepse ndoshta, për të parë përtej kohës, na duhet pikërisht ajo që kinemaja di të bëjë më mirë: të ëndërrojmë.

Photo by Markus Spiske: https://www.pexels.com/photo/close-up-photo-of-matrix-background-1089438/