Një seri studimesh të viteve të fundit po e ndryshojnë mënyrën si i kuptojmë bimët. Shkencëtarët kanë regjistruar tinguj shumë të lartë për veshin e njeriut që disa bimë i lëshojnë kur përballen me mungesë uji ose prerje. Këto tinguj janë ultrasonikë dhe udhëtojnë në ajër, çka do të thotë se nuk janë thjesht dridhje brenda indeve, por sinjale që mund të kapen nga largësi të vogla.
Në eksperimente të kontrolluara, domatet dhe duhani prodhuan seri “përplasjesh” të shkurtra, me dhjetëra sinjale në orë kur ishin të etura ose të dëmtuara, ndërsa bimët e shëndetshme qëndronin pothuajse të qeta. Frekuencat e regjistruara kanë qenë rreth 20 deri në 100 kilohertë, jashtë kufirit të dëgjimit njerëzor. Këta tinguj janë dalluar si në dhoma të izoluara akustikisht ashtu edhe në serra dhe mund të kapen disa metra larg bimës.
Gjetjet nuk kufizohen te dy lloje bimësh. Raporte popullarizuese të rezultateve përmendin misrin, grurin, hardhinë dhe kaktusin që shfaqin sjellje të ngjashme kur stresohet bima. Në kushte stresi janë numëruar rreth 30 deri në 50 “pika” zanore në orë, shumë më tepër sesa te bimët pa stres.
Shkaku i mundshëm lidhet me procesin e kavitetimit. Kur bima thahet, brenda indeve të saj krijohen flluska avulli që shfryhen papritur duke nxjerrë energji si zhurma të shkurtra. Kjo është një hipotezë e mbështetur nga literatura shkencore për tingujt në indet bimore gjatë thatësirës.
Pse ka rëndësi kjo? Së pari, kjo hap një fushë të re komunikimi në natyrë. Studime të reja sugjerojnë se insektet mund t’i “dëgjojnë” këto sinjale dhe të sillen ndryshe, për shembull, të shmangin vendosjen e vezëve te bimët e dëshpëruara nga mungesa e ujit. Kjo jep dëshmi të para për ndërveprim akustik mes bimëve dhe insekteve.
Së dyti, bujqësia mund të përfitojë. Nëse sensorët e thjeshtë mund të kapin këto tinguj në fushë, fermerët do të sinjalizohen shpejt për etjen e bimëve dhe do të ujisin me saktësi, duke kursyer ujë dhe duke parandaluar humbjen e prodhimit. Vetë studimi themelor tregoi se lloji i tingullit ndryshon sipas llojit të stresit dhe madje sipas llojit të bimës, çka hap rrugën për diagnostikë “me vesh” elektronik.
Megjithëse ne nuk i dëgjojmë, shumë kafshë i perceptojnë këto frekuenca. Për këtë arsye, habitatet ku bashkëjetojnë bimë, insekte dhe gjitarë të vegjël mund të kenë rrjete komunikimi më të pasura se sa kemi menduar. Shkencëtarët theksojnë se rruga kërkimore është në fillim dhe kërkon më shumë prova në natyrë të hapur dhe te kultura të ndryshme.
Në thelb, fjalia “lulet kanë tinguj që njerëzit nuk i dëgjojnë” nuk është metaforë poetike, por përmbledhje e një realiteti biologjik të sapoqartësuar. Bimët nuk flasin me fjalë, por kur janë nën stres “shqiptojnë” sinjale të dukshme për ata që dinë t’i kapin. Dhe këto sinjale mund të bëhen një mjet i vlefshëm si për të kuptuar më mirë jetën bimore, ashtu edhe për të rritur mençurinë e praktikave tona bujqësore.
Photo by Nathan Cowley: https://www.pexels.com/photo/pink-flowers-photography-1128797/
