Nëse sot na duket e çuditshme të zgjohesh në mes të natës dhe të mos arrish të riflesh menjëherë, në Mesjetë kjo ishte diçka krejt normale. Njerëzit e asaj kohe kishin një ritëm tjetër jetese, të diktuar nga drita e diellit, temperatura dhe mungesa e ndriçimit artificial. Ata flinin në dy faza të ndara, të njohura si “gjumë i parë” dhe “gjumë i dytë”.
Sipas dokumenteve historike, njeriu i Mesjetës shkonte për të fjetur menjëherë pas perëndimit të diellit. Pas disa orësh gjumë, zakonisht rreth mesnatës, zgjoheshin për një periudhë prej një ore ose më shumë. Kjo kohë e ndërmjetme përdorej për lutje, reflektim, lexime shpirtërore ose biseda të qeta me anëtarët e familjes. Kishte edhe nga ata që shfrytëzonin këtë periudhë për punë të lehta në shtëpi apo për marrëdhënie bashkëshortore. Pas këtij “ndërmjetësimi”, ata riflenin deri në agim.
Ky ritëm i gjumit ishte i lidhur ngushtë me natyrën dhe mungesën e ndriçimit artificial. Trupi njerëzor reagonte ndaj cikleve të ditës dhe natës në mënyrë më të natyrshme se sot. Melatonina, hormoni i gjumit, fillonte të prodhohej sapo binte errësira, duke e çuar trupin drejt qetësisë. Zgjimi i mesnatës, në fakt, ishte një fazë e ndërmjetme ku trupi dhe mendja pushonin, por pa e humbur plotësisht vigjilencën.
Në letërsinë e vjetër dhe në ditarët e kohës gjenden shumë përmendje të “gjumit të parë” dhe “të dytë”. Edhe mjekët e Mesjetës e konsideronin këtë ndarje si të shëndetshme, pasi i lejonte trupit të pushonte në dy faza të ndara dhe mendjes t’i përkushtohej reflektimit shpirtëror gjatë natës. Kjo periudhë e qetë, pa zhurmë dhe pa shpërqendrime, ishte për shumë njerëz momenti më i thellë i mendimit.
Me ardhjen e industrializimit dhe shpikjen e ndriçimit elektrik, ritmi i jetës ndryshoi. Njerëzit filluan të qëndronin zgjuar deri vonë dhe gjumi u reduktua në një fazë të vetme të pandërprerë. Sot, kur shumë njerëz vuajnë nga pagjumësia dhe ankthi, studiuesit po rikthehen te ky model i lashtë për të kuptuar se si ndarjet e gjumit mund të ndikojnë pozitivisht në trup dhe mendje.
Gjumi i ndarë në dy pjesë nuk ishte vetëm një mënyrë pushimi, por një ritëm jetese që i afronte njerëzit me natyrën dhe me veten. Në heshtjen e mesnatës, njeriu kishte kohë për t’u kthyer nga brenda, për të medituar, për t’u lutur apo për të reflektuar mbi jetën. Ndoshta, në këtë ndarje të qetë midis gjumit e zgjimit, qëndronte edhe sekreti i paqes së brendshme që sot na mungon.
Photo by Bizar Van Jan: https://www.pexels.com/photo/angel-sculpture-in-the-dark-14278905/
