Gjatë viteve 1945 dhe 1989, dora e hekurt preku Evropën, dhe në shumë mënyra të gjithë botën, për shkak të betejave ideologjike që shpërthyen në të.

Mbretëria e kapitalizmit dhe demokracisë përfaqësuese dominuan në perëndim; mbretëria e komunizmit dhe sundimi njëpartiak në lindje.

Kalimi nga njëri drejtim tek tjetri për miliona ishte e paligjshme edhe e pamundur.

Duke përmendur një linjë historike të kësaj periudhe, një gazetar i revistës prestigjioze The Guardian, ka listuar 10 librat më të mirë për periudhën e diktaturës, në vendet që kanë qenë të prekura.

Në këtë listë gjendet libri i Blendi Fevziut, Enver Hoxha: Grushti i hekurt i Shqipërisë

'Perdja e hekurt ka qenë burimi për disa libra të mrekullueshëm. Këtu po ndajmë 10 libra që zbulojnë thelbin e kufirit më kërcënues që bota ka parë deri më tani.'

Tetë ditë në Jaltë — nga Diana Preston

Edhe kur lufta e dytë botërore po zhvillohej, nuk ishte aspak e pashmangshme që të përfundonte në një Evropë të ndarë. Libri i Preston i vitit 2020 bën një përshkrim të gjallë sesi liderët aleatë të “Tre të Mëdhenjve” u mblodhën në Krime, për të arritur një marrëveshje, jo edhe aq të lehtë për të ardhmen e kontinentit. 

Njeriu i Tretë – nga Graham Greene

Kur përmendet ‘perdja e hekurt’, njerëzit priren të mendojnë veçanërisht për dy qytete europiane – Berlinin, vetë i ndarë, dhe Moskën, nga ku qeveria e BRSS drejtonte efektivisht “satelitët” e saj. Megjithatë, deri në vitin 1955, Vjena ishte e ndarë, ashtu si Berlini, në sektorët amerikanë, britanikë, francezë dhe sovjetikë. Njeriu i Tretë i Greene (1950) dhe filmi me të njëjtin titull e rikthen periudhën, më mirë se çdo gjë tjetër. 

Gjaku dhe rëra e Alex von Tunzelmann: Suez, Hungaria dhe kriza që tronditi botën

Kjo perlë fokusohet në dy nga ngjarjet më të mëdha të periudhës, krizën e Suezit dhe Revolucionin Hungarez. Të dyja arritën kulmin e tyre, në të njëjtën kohë, në vitin 1956. Të trajtuara më shpesh të ndara, në duart e Von Tunzelmann krizat të konsideruara binjake e rifitojnë forcën e tyre të plotë gjeopolitike. Dalin mjaft mirë detajet në dritë; veprimet shpesh shpaloset orë pas ore. Lexohet si një thriller.

Berlin 1961: Kennedy, Hrushovi dhe Vendi më i Rrezikshëm në Tokë – nga Frederick Kempe

Viti 1961 ishte kur lufta e ftohtë pati një nga momentet e saj “të nxehta”. Kempe e çon lexuesin nga një udhëtim në konflikt, ndërsa autoritetet sovjetike dhe gjermano-lindore përpiqen të zgjidhin problemin e Berlinit Perëndimor. Një ishull i kapitalizmit perëndimor i izoluar brenda RDGJ-së, Berlini Perëndimor ishte gjithashtu zona kryesore e arratisjes për gjermanët e pakënaqur të Gjermanisë Lindore. Më shumë se 2.5 milionë ishin arratisur deri në vitin 1961. Hrushovi dhe regjimi i Gjermanisë Lindore ishin të vendosur t’i jepnin fund këtij sikleti...

Spiuni që erdhi nga i ftohti – nga John le Carré

Asnjë listë e librave e perdeve të hekurta nuk do të ishte e plotë pa Le Carré. Ky është edhe libri i tij që qëndron më afër perdes së hekurt. Është e errët, cinike dhe, edhe pas gjashtë dekadash, shtrënguese. Në fund të fundit, heroi, agjenti britanik Alec Leamas, detyrohet të përballet nga afër me realitetin e Murit të Berlinit.

Dashuria e Kuqe: Historia e një familjeje gjermano-lindore- nga Maxim Leo

Leo eksploron se si ishte të rriteshe në Gjermaninë Lindore. Ai shkruan bukur dhe fjalët e tij janë përkthyer mjaft mirë në anglisht nga përkthyesja, Anthea Bell. E mira, e keqja dhe e shëmtuara e jetës së Gjermanisë Lindore janë para nesh. Për mua, pjesa më prekëse përshkruan vizitën e parë të Leos, në një pikë kontrolli, në një rrugë të Gjermanisë Lindore. “Sa barrikada ka vendi ynë,” mendon ai. “Çfarë u bë me ëndrrën e socializmit?”

Qumështi Sovjetik – nga Nora Ikstena

Bashkimi Sovjetik i kishte kufijtë tokësorë me ‘perde të hekurt’, në tre vende – Norvegjinë, Finlandën dhe Turqinë – por edhe një kufi detar me perëndimin, në Detin Baltik. Letonia ishte republikë sovjetike, me një vijë të gjatë bregdetare në baltik, ku mbizotëronin bazat e raketave dhe telat me gjemba. Romani i shkrimtares letoneze, i vitit 2015, hedh një vështrim të vrazhdë e  ironik ndaj jetës atje, përmes syve të një doktori i cili dëbohet në një fshat të largët, vetëm për ta gjetur veten duke menduar për absurditetet dhe padrejtësitë e të ashtuquajturit “socializëm i maturuar”.

Përgjatë skajeve të pyllit: Udhëtim me perde të hekurt – nga Anthony Bailey

Libri i Bejlit ishte një frymëzim për udhëtimet me perde të hekurt. Ai udhëtoi në atë rrugë ku ndarja ishte ende opsion, duke shkuar nga maja e kufirit të brendshëm gjerman në Trieste. Ai është i kufizuar në aftësinë e tij, për të shkelur në lindje. Megjithatë, libri përmban shumë reportazhe magjepsëse. Autori arrin të shpalosë më së miri se çfarë nënkuptonte kufiri për njerëzit e zakonshëm.

Enver Hoxha: Grushti i hekurt i Shqipërisë – nga Blendi Fevziu

Askund tjetër në Evropë nuk kishte vend tjetër më misterioz gjatë Luftës së Ftohtë se Shqipëria. Vendi ishte i izoluar edhe nga vetë shtetet e tjera komuniste dhe diktatori Enver Hoxha, në fakt, e njollosi kombin e tij nga të gjitha anët. Biografia e Fevziut është tronditëse kur e lexon. Kur ishte i ri, Hoxha “flinte deri në mesditë, rrinte zgjuar natën vonë dhe nuk kishte shfaqur interesa të veçanta”. Por sapo mori pushtetin, ai vendosi ligje të çuditshme për shqiptarët dhe ua kaloi për zbatim gjashtë ministrave të Brendshëm, pesë prej të cilëve i ekzekutoi.

Arinjtë që vallëzojnë: Histori të vërteta të njerëzve nostalgjikë për jetën nën tirani – nga Witold Szab?owski

Çfarë ka mbetur tjetër nga perdja e hekurt? Ka mbetje fizike, disa të mëdha dhe të njohura, të tjera të vogla dhe të lëna pas dore. Ekziston gjithashtu një trashëgimi, në mendjet e miliona njerëzve. Shumë pisha për jetën e humbur në Bllokun Lindor. Udhëtimi im i gjeti njerëzit që u mungonin jo vetëm pjesët e mira, por ndonjëherë edhe të këqijat, duke përfshirë kufijtë e pakalueshëm dhe ndërhyrjen e shtetit, në jetën e përditshme. 

Burimi: The Guardian