Në situata presioni të lartë, truri ynë kthehet në “modalitetin e mbijetesës”: rritet kortizoli, tensioni fizik dhe emocionet marrin përparësi ndaj analizës së hollësishme. Në këtë gjendje, zgjidhjet e shpejta dhe instinktive – shpesh të bazuara te intuita apo zakonet e mëparshme – marrin vendin e vendimeve të menduara në thellësi. Për çdo zgjedhje të nxituar, rreziku është që humbasim pamjen e gjerë, nënvlerësojmë pasojat afatgjata dhe mbyllemi në ekuacione “zero-javë” që zgjedhin vetëm mundësitë më të njohura.
Emocionet e forta – ankthi, frika apo zemërimi – ngadalësojnë qarkullimin e gjakut në zonat e trurit që merren me arsyetimin kompleks, duke përqendruar energjinë në reagime “luaj-ose-ik”. Kjo “rrufe e mendjes” na shtyn të zgjedhim rrugën më të lehtë, të përsëritur, shpesh në kurriz të ideve më të mira. Përshtatshmëria është e rëndësishme në raste krize, por kur çdo ditë përballemi me afate dhe lajme të papritura, kjo mënyrë e të menduarit mund të çojë në lodhje vendimmarrjeje dhe “paralizë psikologjike”.
Për të ruajtur qetësinë dhe racionalitetin, hapi i parë është ndërprerja e momentit: një pauzë disa sekondëshe, duke numëruar frymëmarrjet nga 1 në 5. Kjo praktikë e thjeshtë rigjen kontrollin e sistemit nervor autonom dhe hap hapësë rrugën për një reflektim të shkurtër. Në vijim, frymëmarrja e thellë dhe vëmendja tek presioni në bark ulen valët e ankthit dhe aktivizojnë pjesët e trurit përgjegjëse për arsyetimin.
Një tjetër strategji e fuqishme është përdorimi i listave të kontrollit dhe pyetjeve kyçe për çdo vendim: “Cili është qëllimi kryesor?”, “Çfarë pasojash ka çdo alternativë?” dhe “Çfarë do të zgjidhja po të isha në qetësi të plotë?”. Kjo metodë mban procesin brenda një strukture të qartë, redukton ndikimin e emocioneve të fuqishme dhe sjell racionalitetin.
Përvoja nga parakomunikimi ndihmon në vendimmarrje: duke planifikuar paraprakisht skenarë (p.sh. “nëse marrëveshja nuk arrihet brenda orës, do të ndalim negociatat”), shmangim reagimet impulzive. Gjithashtu, ndërtimi i një “distancimi psikologjik” (të shohësh situatën nga këndi i një këshilltari) krijon një pamje objektive dhe shmang ngulfatjen nga stresi i momentit.
Në fund, kujdesi afatgjatë për vetveten – gjumë i rregullt, lëvizje fizike, ushqim të ekuilibruar dhe momente dipërtëritjeje dixhitale – forcon rezistencën ndaj stresit. Kur trupit i ofrohet baza adekuate, mendja operon më qetë dhe vendimet e përditshme bëhen më të qarta, të qëndrueshme dhe më pak të varura nga ndjesia e ngutjes.
Duke kombinuar ndërprerjen e momentit, strukturën e listave, parakomunikimin dhe kujdesin për jetën personale, mund të rikthejmë ekuilibrin dhe të marrim vendime të arsyetuara edhe nën presion.
Photo Credits (Nathan Cowley):
https://www.pexels.com/photo/man-in-blue-and-brown-plaid-dress-shirt-touching-his-hair-897817/
