Shija që nuk vjen vetëm nga gjuha
Kur provojmë një pjatë të re, shpesh mendojmë se shija varet vetëm nga përbërësit dhe receta. Por shkenca e re e quajtur neurogastronomi tregon se truri ynë është po aq i rëndësishëm sa gjuha dhe shqisat. Përvoja e ngrënies është një proces kompleks ku përfshihen kujtimet, emocionet dhe mjedisi ku ndodhemi.
Si funksionon truri kur hamë?
Shija është një kombinim i pesë shijeve bazë (e ëmbël, e kripur, e thartë, e hidhur dhe umami) të përziera me aromat, teksturën dhe madje edhe tingujt që shoqërojnë ushqimin. Truri i lidh këto me kujtimet dhe emocionet tona. Për shembull, aroma e byrekut mund të na kthejë në fëmijëri, duke e bërë ushqimin të duket më i shijshëm se sa është në të vërtetë.
Pse mjedisi bën diferencë?
Sipas neurogastronomisë, ambienti ndikon po aq sa vetë receta:
Muzika e qetë mund ta bëjë ushqimin të duket më i rafinuar, ndërsa zhurma e fortë ul ndjesinë e shijes.
Ngjyra e pjatës ndryshon perceptimin: e kuqja dhe e verdha rrisin oreksin, e bardha thekson thjeshtësinë.
Ndriçimi dhe atmosfera krijojnë një përvojë emocionale që truri e lidh me shijen.
Ushqimi si përvojë e plotë
Restorantet moderne e përdorin neurogastronominë për të krijuar përvoja unike: pjata që shoqërohen me tingujt e detit, dezertet që shërbehen në errësirë për të forcuar shqisat e tjera, apo menu që përputhen me kujtime personale. Në këtë kuptim, ushqimi nuk është vetëm ushqyerje – është një përvojë multisensoriale.
Neurogastronomia na mëson se të ushqyerit është një akt ku përzihen shija, ndjenjat, kujtimet dhe rrethanat. Nëse duam të shijojmë më shumë, nuk mjafton receta e mirë – rëndësi ka edhe vendi, shoqëria dhe gjendja emocionale. Në fund, truri është kuzhinieri më i madh i çdo vakti.
