Në hyrje të tempullit të Delfit, në Greqinë e lashtë, shkruhej një urti që do t’i mbijetonte shekujve: “Njihe vetveten.” Kjo thënie, që Sokrati e mori si themel të filozofisë së tij, është ndoshta këshilla më e vjetër dhe më e vlefshme që njeriu mund t’i japë vetes. Ajo nuk kërkon njohuri mbi botën, por mbi shpirtin. Sepse, siç besonte Sokrati, urtësia e vërtetë fillon vetëm kur pranojmë se dimë pak.
Urtësia që lind nga pranimi i injorancës
Sokrati nuk pretendonte se kishte përgjigje për gjithçka. Përkundrazi, ai i ftonte njerëzit të mendonin, të pyesnin, të dyshonin. “Unë di vetëm që nuk di asgjë,” thoshte ai – jo si shenjë dobësie, por si shenjë vetëdijeje. Ai besonte se njeriu që mendon se di gjithçka, pushon së kërkuari; ndërsa ai që pranon injorancën e vet, hap portën e dijes së vërtetë.
Introspeksioni në kohën moderne
Në ditët e sotme, porosia e Sokratit merr formën e introspeksionit dhe vetëdijes emocionale. Ne jetojmë në një botë ku dihet shumë për gjithçka jashtë nesh – por shpesh pak për vetveten. Njihe vetveten sot do të thotë: kupto emocionet e tua, njoh kufijtë e tu, dëgjo zërin tënd të brendshëm para zhurmës së botës. Vetëm atëherë mund të veprosh me qartësi, jo me impuls, me mençuri, jo me frikë.
Liria për të mos jetuar sipas turmës
Të njohësh veten është akt lirie. Njeriu që e njeh veten nuk jeton për të kënaqur të tjerët, por për të qenë në paqe me ndërgjegjen e vet. Ai nuk ndjek turmën, sepse di rrugën e tij. Njohja e vetes na çliron nga krahasimi, nga maskat, nga nevoja për miratim. Është si të ndizësh një dritë brenda vetes, që të udhëzon në çdo udhëkryq të jetës.
Në fund, ndoshta kjo është ajo që Sokrati donte të na mësonte: se njeriu nuk arrin mençurinë duke kërkuar përgjigje jashtë, por duke i gjetur brenda vetes. Dhe çdo rrugëtim i vërtetë drejt dijes fillon me një pyetje të thjeshtë, por të thellë: Kush jam unë, në të vërtetë?
Photo by Anne O'Sullivan: https://www.pexels.com/photo/sculpture-of-thinking-socrates-26887007/
