Në një botë që shpesh na tërheq drejt ekstremeve – mes dëshirës për më shumë dhe frikës për të humbur – Aristoteli na kujtonte një të vërtetë të thjeshtë, por të thellë: virtyti qëndron në mes. Ai besonte se asgjë e mirë nuk lind nga tepria apo mungesa, por nga ekuilibri. Sipas tij, njeriu i mençur nuk zgjedh as njërën anë, as tjetrën, por rrugën e mesme – atë që ruan masën, maturinë dhe qetësinë e shpirtit.

Rruga e arsyes dhe e masës

Për Aristotelin, çdo virtyt është një pikë balancimi midis dy skajeve. Trimëria, për shembull, qëndron mes frikës dhe marrëzisë; bujaria – midis koprracisë dhe shpërdorimit; sinqeriteti – mes heshtjes së frikësuar dhe fjalëve të pamatura. Në këtë mënyrë, virtyti nuk është një cilësi e lindur, por një zakon i përvetësuar përmes arsyes dhe vetëkontrollit. Të jetosh me virtyt do të thotë të zgjedhësh me maturi, duke mos u lënë rob i as ndjenjës, as impulsi.

Ekuilibri emocional në psikologjinë moderne

Në kohët moderne, ideja e “rrugës së mesme” lidhet ngushtë me ekuilibrin emocional – aftësinë për të jetuar në harmoni me ndjenjat, pa u sunduar prej tyre. Të mos përjashtosh emocionet, por as të mos mbytesh prej tyre. Të dish kur të flasësh dhe kur të heshtësh, kur të veprosh dhe kur të presësh. Sepse pa ekuilibër të brendshëm, edhe gëzimi kthehet në eufori, edhe dashuria në varësi, edhe guximi në rrezik.

Qetësia si virtyt

Në një botë që e glorifikon shpejtësinë, teprimet dhe zhurmën, filozofia e Aristotelit është një udhë për qetësi. Ai na mëson se nuk ka nevojë të shkojmë në skaj për të ndjerë jetën – mjafton ta jetojmë me masë, me kujdes, me vetëdije. Rruga e mesme nuk është rrugë e ftohtë apo pa pasion; është rruga e mençurisë, që e njeh pasionin, por nuk e lejon të marrë timonin.

Të ndjekësh rrugën e mesme do të thotë të gjesh paqen midis lirisë dhe kufirit, mes ëndrrës dhe realitetit, mes zemrës dhe arsyes. Dhe ndoshta, pikërisht aty, në këtë hapësirë të butë të ekuilibrit, qëndron sekreti i një jete të lumtur.

Photo by Emre Simsek: https://www.pexels.com/photo/statue-of-aristotle-in-ancient-ruins-33448166/