Në kohë të trazirave, frikës dhe pasigurive, mësimet e stoikëve janë më aktuale se kurrë. Mark Aureli, Seneka dhe Epikteti – tre prej mendimtarëve më të mëdhenj të filozofisë antike – na kujtojnë se, megjithëse nuk mund të kontrollojmë botën, mund të kontrollojmë veten. Dhe pikërisht aty qëndron fuqia e njeriut: jo në pushtetin për të ndryshuar gjithçka rreth vetes, por në aftësinë për të qëndruar i qetë përballë asaj që s’mund ta ndryshojë.

Të dallosh çfarë varet nga ti dhe çfarë jo

Epikteti e shprehte qartë: “Nuk na shqetësojnë gjërat vetë, por mendimet që kemi për to.” Stoikët ndanin jetën në dy fusha – atë që është nën kontrollin tonë (mendimet, qëndrimet, veprimet) dhe atë që nuk është (ngjarjet, njerëzit, fatin). Urtësia qëndron në njohjen e këtij kufiri. Në momentin që kuptojmë se s’mund të ndryshojmë gjithçka, por mund të zgjedhim si t’i përgjigjemi gjithçkaje, fillon qetësia e vërtetë.

Qetësia si ushtrim i forcës

Për stoikët, qetësia nuk ishte mungesë ndjenjash, por aftësia për t’i drejtuar ato. Të mos jesh rob i zemërimit, frikës apo ankthit, por t’i shohësh me vetëdije e t’i përballosh me arsyetim. Ata besonin se çdo sfidë është një mundësi për forcim shpirtëror. Kur jeta të sprovon, stoiku pyet: “Çfarë mund të më mësojë kjo situatë?” – jo “Pse më ndodhi mua?”.

Nga filozofia e lashtë te psikologjia moderne

Kjo qasje është themeli i terapisë njohëse të sjelljes (CBT), një nga metodat më efektive të psikologjisë moderne. Ajo na mëson se duke ndryshuar mënyrën si mendojmë, mund të ndryshojmë mënyrën si ndjejmë dhe veprojmë. Në thelb, kjo është filozofia stoike në praktikë: ndrysho perceptimin, jo realitetin – dhe do të gjesh paqen.

Stoicizmi në jetën moderne

Në botën e sotme, ku ankthi, presioni dhe krahasimi janë të përditshëm, stoikët janë mësuesit më praktikë të jetës së qetë. Ata na mësojnë të mos kërkojmë kontroll total, por ekuilibër të brendshëm; të mos reagojmë me impuls, por me arsyetim; të mos dorëzohemi para pengesave, por t’i përdorim si stërvitje për forcën tonë morale.

Në fund, stoicizmi nuk është filozofi e ftohtë, por arti i qetësisë mes stuhisë. Është aftësia për të ruajtur paqen edhe kur gjithçka përreth është në kaos. Dhe ndoshta ky është virtyti më i madh i njeriut modern: të jetojë me mendje të kthjellët, me zemër të fortë dhe me shpirt të qetë – pavarësisht se çfarë ndodh jashtë tij.

Photo by Rachel Claire: https://www.pexels.com/photo/a-mug-on-the-top-of-a-book-8112919/