René Descartes, babai i filozofisë moderne, është njeriu që vuri mendjen në qendër të gjithçkaje. Në një kohë kur njeriu besonte verbërisht në autoritetet fetare e shoqërore, ai pati guximin të dyshojë në gjithçka – në perceptime, në bindje, madje edhe në vetë realitetin. Nga ky dyshim lindi një prej ideve më të mëdha të njerëzimit: “Cogito, ergo sum” – “Mendoj, pra ekzistoj.”
Dyshimi si udhë drejt së vërtetës
Dekarti nuk dyshonte për të mohuar, por për të gjetur themelet e sigurta të dijes. Ai besonte se e vetmja gjë për të cilën njeriu mund të jetë absolutisht i sigurt është fakti që mendon. Dyshimi, pra, nuk është shenjë dobësie, por akt i mençurisë – mënyra më e thellë për të dalluar iluzionin nga realiteti. Ai na mëson se për të njohur botën, duhet së pari të kemi guximin ta vëmë në pikëpyetje.
Mendja si qendra e ekzistencës
Duke vendosur mendimin si themel të gjithçkaje, Dekarti ndryshoi mënyrën se si njeriu e sheh veten. Ai i dha lindje filozofisë moderne, duke e kthyer vëmendjen nga Zoti e natyra, tek vetëdija dhe mendja njerëzore. Për herë të parë, njeriu nuk ishte thjesht pjesë e botës, por qenie që e mendon botën. Kjo ide e vendosi arsyen në qendër të ekzistencës – si burim i identitetit, vendimmarrjes dhe kuptimit.
Lidhja me psikologjinë moderne
Në psikologjinë bashkëkohore, kjo ide shfaqet në lidhjen mes vetëdijes dhe identitetit. Ne jemi ajo që mendojmë për veten, dhe mendimet tona formësojnë realitetin tonë të brendshëm. Vetëreflektimi, analizimi i përvojave dhe ndërgjegjësimi ndaj mendimeve tona janë mënyra për të kuptuar kush jemi në të vërtetë. Kështu, filozofia e Dekartit bëhet themel i introspeksionit modern: të njohësh mendjen, do të thotë të njohësh veten.
Mësimi për botën moderne
Në një kohë kur jemi të rrethuar nga zëra, opinione dhe ndikime të pafundme, Dekarti na kujton diçka thelbësore: gjithçka fillon nga mendimi i pavarur. Të mendosh vetë është akt lirie, forma më e pastër e ekzistencës njerëzore. Kur ndalojmë së menduari, ndalojmë së qenuri plotësisht të gjallë.
Në fund, mes zhurmës së botës, filozofia e Dekartit na fton të rikthehemi te heshtja e mendimit – aty ku çdo njeri mund të gjejë themelet e së vërtetës së vet. Sepse, në fund të fundit, të mendosh është të jesh.
Photo by Pixabay: https://www.pexels.com/photo/clear-light-bulb-placed-on-chalkboard-355952/
