Kierkegaard e quajti ankthin “dhimbja e lirisë”

Søren Kierkegaard, filozofi i shpirtit njerëzor dhe themeluesi i ekzistencializmit, e pa ankthin jo si një armik, por si një mësues. Ai e quajti atë “dhimbja e lirisë” – ndjesia që lind kur njeriu përballet me pafundësinë e mundësive që ka përpara vetes. Ankthi, për Kierkegaardin, nuk është shenjë dobësie, por dëshmi e faktit se jemi të lirë.

Dhimbja e zgjedhjes

Ne nuk frikësohemi nga ajo që ka ndodhur, por nga ajo që mund të ndodhë. Pikërisht ky “mund” – hapësira e pafund e alternativave – është burimi i ankthit. Kur njeriu kupton se asgjë nuk është e paracaktuar dhe se çdo vendim është në duart e tij, ai përjeton dridhjen e lirisë. Ankthi është çmimi i vetëdijes – ai çast i thellë kur kupton se je vetë autori i fatit tënd.

Ankthi si shenjë zgjuarjeje shpirtërore

Në psikologjinë ekzistenciale, kjo ide e Kierkegaardit është bërë themel: ankthi nuk është një sëmundje për t’u shëruar, por një thirrje për t’u zgjuar. Ai është alarmi që na kujton se po shmangim zgjedhjet e vërteta, se po jetojmë sipas pritshmërive të të tjerëve dhe jo të vetes. Njeriu pa ankth është njeri i fjetur; njeriu që e përjeton ankthin me vetëdije është në prag të transformimit.

Liria që frikëson dhe shpëton

Kierkegaard thoshte se vetëm ai që ka ndier ankthin në thellësinë e shpirtit, mund të kuptojë çfarë është besimi. Sepse besimi nuk lind në siguri, por në pasiguri; jo në kontroll, por në dorëzim. Ai e përshkruante këtë përvojë si një “kërcim në zbrazëti” – akti më i guximshëm i shpirtit njerëzor. Vetëm duke përballuar ankthin, njeriu gjen forcën për të besuar në diçka më të madhe se vetja.

Ankthi si rrugë drejt rritjes

Në fund, Kierkegaard na mëson se ankthi nuk është diçka për t’u shmangur, por për t’u kuptuar. Ai është shenjë e jetës që kërkon kuptim, e shpirtit që kërkon drejtim. Vetëm përmes tij njeriu mëson të zgjedhë, të besojë, të ndryshojë. Pa ankth nuk ka zgjedhje, dhe pa zgjedhje nuk ka liri.

Ankthi është, pra, hapi i parë drejt vetëdijes, drejt besimit dhe drejt rritjes shpirtërore. Ai është ai çast i brishtë midis frikës dhe shpresës, ku njeriu ndien për herë të parë se po zgjohet – dhe se jeta, me gjithë pasigurinë e saj, sapo ka filluar vërtet.