Në mesin e shekullit XX, zëri i Simone de Beauvoir tronditi themelet e mënyrës si bota e mendonte gruan. Me veprën e saj madhështore “Gjinia e dytë”, ajo guxoi të thotë atë që askush deri atëherë nuk kishte thënë kaq qartë: gruaja nuk lind grua — ajo bëhet e tillë. Me këtë fjali, ajo i dha formë një revolucioni të tërë mendor, kulturor dhe shoqëror.
Gruaja përtej natyrës dhe përtej rolit
Sipas De Beauvoir, feminiteti nuk është një cilësi e lindur, por një konstrukt shoqëror. Shoqëria i mëson vajzat që të jenë të buta, të bindura, të përmbajtura, ndërsa djemtë mësohen të jenë të guximshëm dhe të lirë. Kështu, rolet gjinore bëhen zinxhirë të padukshëm që përcaktojnë se si duhet të sillemi, çfarë duhet të duam, e madje çfarë duhet të ëndërrojmë. Por për De Beauvoir, gruaja nuk është rol — ajo është subjekt, qenie me vetëdije, mendim dhe vullnet.
Liria për të zgjedhur vetveten
Në thelbin e filozofisë së saj qëndron ideja e lirisë ekzistenciale. Gruaja, thoshte ajo, nuk duhet të pranojë të jetojë sipas pritjeve të të tjerëve — të burrit, të familjes, apo të shoqërisë — por duhet të zgjedhë vetë çfarë të bëhet. Të jesh e lirë nuk do të thotë të jesh e përsosur, por të jesh autentike: të jetosh sipas së vërtetës tënde, pa frikë e pa justifikim.
Trashëgimia në psikologjinë moderne
Idetë e saj hodhën bazat e studimeve mbi identitetin gjinor dhe ndikuan thellë në psikologjinë bashkëkohore. Ato nxitën pyetje që sot janë thelbësore: Si formohet identiteti ynë? Sa është natyrë dhe sa ndikim shoqëror? A jemi ne vetvetja apo reflektim i asaj që bota pret nga ne? Për shumë studiues, De Beauvoir ishte e para që e pa gruan jo si “objekt të dashurisë”, por si qenie që dashuron, zgjedh dhe vepron.
Liria që lind nga vetëdija
Mësimi i saj mbetet aktual: liria fillon kur ndalojmë së jetuari sipas roleve të imponuara. Kur gruaja ndalon së përpjekuri të përshtatet dhe fillon të jetë vetvetja, ajo çliron jo vetëm veten, por edhe shoqërinë që e rrethon. Sepse një grua e vetëdijshme nuk është më “gjini e dytë” — ajo është zë, mendim dhe fuqi krijuese.
Në fund, filozofia e Simone de Beauvoir nuk është vetëm për gratë, por për çdo njeri që kërkon të jetojë i lirë nga format e gatshme të botës. Ajo na kujton se identiteti nuk jepet — ndërtohet, dhe se rruga drejt lirisë fillon në çastin kur guxojmë të themi: “Unë zgjedh vetveten.”
